Oriënteren en onderzoeken

De leerlingen van het tweede leerjaar van het Nova Tienercollege stromen het lokaal binnen. Ze worden door hun klassenleraar begeleid vanaf de hoofdvestiging van de 10-14 school naar het kunstlokaal van het Stedelijk Dalton College in Dordrecht. De docent Katinka van der Laan hoeft alleen een korte instructie te geven voor dit lesuur en de groepjes gaan direct enthousiast aan het werk met de opdracht: maak een stopmotionfilm.

Op het bord staan de woorden ‘oriënteren’ en ‘onderzoeken’ en een spreuk van Loesje:

Ik ben bij deze groep om de 1e versie van de leerdoelkaarten voor Kunst & Cultuur te testen. Samen met de twee leraren vanuit het netwerk, Katinka van der Laan en Nicole Koenders van Onderwijsroute 10-14 is er een model ontwikkeld waarmee leerlingen kunnen praten over het creatief proces: wat heeft mijn verbeelding geprikkeld? Hoe kan ik betekenis geven aan mijn werk en wat heb ik daarvoor nodig? Wat wil ik leren? De leerlingen van het Nova Tienercollege zijn nu allemaal bezig met de uitwerking van hun idee van een stopmotionfilm: binnen de uitvoerende fase van het creatief proces. Ik onderzoek of je met de kaartjes met de leerdoelen vanuit de oriënterende en de onderzoekende fase het proces kunt evalueren.

Snel testen

Bij kunstonderwijs zijn leerdoelen anders geformuleerd dan bij de zaakvakken. Veel leerlingen leren net even anders binnen dit leergebied. De ene leerling is heel erg vaardig maar kan niet praten over zijn/haar werk of maakt geen ontwikkeling door, de andere leerling heeft steeds heel snel een idee maar raakt teleurgesteld omdat het maken niet lukt. Weer een andere leerling is goed in het onderzoek, maar kan zijn ideeën moeilijk omzetten in een werk. Hoe help je deze leerlingen verder in hun ontwikkeling en hoe kunnen zij zichzelf doelen stellen? Daarvoor is een kaartspel ontwikkeld waarbij de leerlingen praten met elkaar of met de leraar, voorafgaand aan een opdracht of leerjaar, tijdens het proces of als evaluatie. En dit kaartspel kom ik vandaag testen in de klas.

Betekenis geven aan maken

‘Door de voorbeelden van stopmotionfilmpjes dacht ik veel te uitgebreid’, zegt een leerling als we de kaartjes bespreken van de oriëntatiefase. Voor elke fase binnen het creatief proces (oriënteren, onderzoeken, uitvoeren, evalueren) zijn geïllustreerde kaartjes ontwikkeld. Op de ene kant staat een onderdeel van de fase verbeeld door een tekening en op de andere kant staan de doelen beschreven. De leerlingen kiezen kaartjes die zij vinden passen bij hun eigen proces. Zo blijken de meeste leerlingen van de voorbeelden vanuit de professionele kunstpraktijk van stopmotionfilmpjes helemaal ‘aan’ te gaan en te bruisen van ideeën. Maar in de onderzoeksfase blijkt dan dat ze keuzes moeten maken en bijvoorbeeld testen moeten doen over hoe iets werkt of hoe iets eruitziet op beeld. De leerlingen geven aan dat zij door het onderzoek leren over wat je de volgende keer anders kunt doen of hoe je een onderzoek kunt gebruiken om iets te maken waarmee je iets wilt vertellen. Dat het beter is om niet gelijk je eerste idee uit te werken. Maar wel dat je van de voorbeelden van de kunstenaars ideeën kunt ‘pikken’ of dat je kunt zien hoe zij te werk gaan en die informatie kunt gebruiken.

Netwerk Kunst & Cultuur

Vanuit het netwerk is er gekozen voor leerdoelkaarten die het leren binnen het creatief proces helpen. De leraren geven aan dat zij door het benoemen van de leerdoelen binnen dit proces zelf ook veel meer rekening houden met de verschillende fases bij het ontwikkelen van lesmateriaal. De uitdaging is om niet teveel op de reflectie van het werkproces te gaan zitten (hoe heb ik iets gedaan en wat doe ik de volgende keer beter), maar ook zeker te kijken naar wat je gebruikt hebt om betekenis te geven aan werk. Dat het specifieke van de kunstvakken bij de evaluatie naar voren gehaald wordt.

In een volgende test wordt er gekeken op welke manieren de leerdoelkaartjes allemaal ingezet kunnen worden: bij aanvang van een opdracht, als een leerling vastzit en bij de evaluatie van een opdracht. Maar ook bij een rapportbespreking kunnen de leerdoelkaarten gebruikt worden.

Naast het ‘spel’ is er ook een verzamelformulier. Hierop kunnen leerlingen en leraren aangeven op een schaal waar de leerling staat op een bepaald moment.

Doorontwikkeling

De bevindingen uit de testen met de leerlingen worden verwerkt in de volgende versie van de leerdoelkaarten. Daarnaast worden werkwijzen beschreven waarop de kaarten ingezet kunnen worden. Wil je als leraar aansluiten bij het netwerk of de nieuwe versie van de leerdoelkaarten testen, neem dan contact op met m.warmer@slo.nl.